بیماری فتق چیست؟ علائم و روش درمان فتق

علل و نشانه‌ های فتق چیست؟ (چرا فتق ایجاد می‌ شود؟)

فتق به علت ترکیبی از ضعف عضلات و فشار ایجاد می‌شود. بسته به علت آن، فتق ممکن است به‌سرعت یا طی یک دوره‌ی طولانی ایجادشده و پیشرفت کند. علت بیماری فتق و علل رایج ضعف عضلات عبارتند از:

• ناتوانی دربسته شدن کامل دیواره‌ی شکم در رحم که یک نقص مادرزادی است.
• سن
• سرفه‌ی مزمن
• ضعف عضلانی ناشی از آسیب یا جراحی

عواملی که بدن را تحت‌فشار قرار می‌دهند و ممکن است باعث فتق شوند، (به‌خصوص اگر عضلات ضعیف باشند) عبارتند از:

• بارداری: بر شکم فشار وارد می‌کند.
• یبوست: باعث ایجاد فشار در هنگام حرکت روده‌ها می‌شود.
• بلند کردن اجسام با وزن سنگین
• وجود مایع در شکم یا آسیت
• افزایش وزن ناگهانی
• جراحی قبلی (در منطقه‌ای که اکنون دچار فتق شده)
• سرفه یا عطسه‌ی مداوم

عوامل خطر ایجاد فتق

عوامل افزایش خطر ابتلا به فتق عبارتند از:

• سابقه‌ی شخصی یا خانوادگی فتق
• اضافه‌وزن یا چاقی
• سرفه‌ی مزمن
• یبوست مزمن
• سیگار کشیدن که می‌تواند موجب سرفه‌ی مزمن شود.
• شرایطی مانند فیبروز کیستیک نیز می‌تواند به‌طور غیرمستقیم خطر ابتلا به فتق را افزایش دهد. فیبروز کیستیک عملکرد ریه‌ها را کاهش می‌دهد و باعث سرفه‌ی مزمن می‌شود.

تشخیص فتق به چه صورت است؟

فتق برشی معمولا از طریق معاینه‌ی فیزیکی تشخیص داده می‌شود. هنگام ایستادن، سرفه کردن یا زور زدن، پزشک در شکم یا کشاله‌ی ران برآمدگی را لمس خواهد کرد. فتق هیاتال با عکس رادیوگرافی و آندوسکوپی تشخیص داده می‌شود. سایر روش‌های شامل موارد زیر هستند:

• رادیوگرافی با بلع باریم، تصویربرداری اشعه‌ی ایکس از دستگاه گوارش است. تصاویر پس از نوشیدن محلول مایع حاوی باریم که کاملا در تصاویر اشعه‌ی ایکس نشان داده می‌شود، ثبت می‌شوند.
• آندوسکوپی شامل یک دوربین کوچک متصل به یک لوله است که از طریق گلو به سمت مری و معده فرستاده می‌شود. فتق نافی در کودکان با سونوگرافی تشخیص داده می‌شود.
• سونوگرافی با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، از ساختارهای داخل بدن تصاویری را ایجاد می‌کند.

روش درمان بیماری فتق چگونه است؟

علاج بیماری فتق بستگی به‌اندازه‌ی فتق و شدت علائم دارد. گزینه‌های درمان فتق شامل: نظارت برای عوارض احتمالی، تغییر سبک زندگی، دارو یا جراحی است:

• تغییر سبک زندگی
• تغییرات غذایی اغلب می‌تواند علائم فتق هیاتال را درمان کند، اما فتق را از بین نمی‌برد.
• اجتناب از وعده‌های غذایی حجیم یا سنگین
• نخوابیدن و دراز نکشیدن و خم نشدن پس از یک وعده غذایی
• حفظ وزن در محدوده‌ی مناسب

برخی تمرینات ممکن است به تقویت عضلات اطراف فتق و کاهش برخی از علائم کمک کنند. بااین‌حال، انجام نادرست تمرین می‌تواند فشار در آن منطقه را افزایش دهد و درواقع باعث افزایش برآمدگی فتق شوند. بهتر است در مورد نحوه‌ی انجام تمرینات از پزشک یا فیزیوتراپیست کمک بخواهید.

۱. درمان بیماری فتق با دارو

اگر فتق هیاتال دارید، داروهایی که اسید معده را کاهش می‌دهند، (شامل آنتی‌اسیدها، مسدودکننده‌های گیرنده H۲ و مهارکننده‌های پروتون پمپ) علائمتان را بهبود می‌بخشند.

۲. عمل جراحی فتق

اگر فتق در حال رشد کردن و بزرگتر شدن است یا باعث درد می‌شود، عمل‌ترمیم فتق (دوختن سوراخ موجود در دیواره‌ی شکمی با استفاده از مش) انجام می‌شود. عمل‌ترمیم فتق می‌تواند به‌صورت جراحی باز یا لاپاروسکوپی انجام شود.

جراحی لاپاروسکوپی با استفاده از یک دوربین کوچک و تجهیزات جراحی کوچک، تنها با استفاده از چند برش کوچک، انجام می‌شود و به بافت اطراف آسیب کمتری می‌رساند.

جراحی لاپاروسکوپی دوره‌ی نقاهت بسیار کوتاهی دارد، اما خطر عود فتق بیشتر است. علاوه بر این، همه‌ی فتق‌ها مناسب جراحی لاپاروسکوپی نیستند مثل فتقی که در آن بخشی از روده به داخل کیسه‌ی بیضه منتقل‌شده است.

عمل فتق چند ساعت طول میکشد؟

زمان واقعی انجام عمل جراحی فتق بستگی به نوع، اندازه و هر گونه عوارض احتمالی دارد. اما در حالت کلی بیشتر جراحی‌های فتق بین ۴۵ دقیقه تا ۲ ساعت طول می‌کشند.

مراقبت بعد از عمل فتق، بعد از عمل فتق چند روز باید استراحت کرد؟

جراحی باز دوره‌ی نقاهت طولانی‌تری دارد و ممکن است نتوانید به‌طورمعمول به مدت ۶ هفته حرکت کنید.

نزدیکی بعد از عمل فتق

جراحان توصیه می‌کنند از فعالیت جنسی بعد از عمل (از چند روز تا چند هفته) خودداری کنید. اگر تحت عمل جراحی لاپاراسکوپی برای فتق اینگوینال معمولی قرار می‌گیرید، معمولاً می‌توانید رابطه جنسی داشته باشید.

نحوه خوابیدن بعد از عمل فتق

بهتر است در هفته‌های اول پس از جراحی به پشت بخوابید و از تغییر وضعیت در طول شب خودداری کنید. همچنین اگر کمردرد نداشته باشید، به پهلو خوابیدن هم مشکلی ندارد.

۳. درمان خانگی بیماری فتق

برای درمان خانگی، بهتر است استراحت کنید و از فعالیت‌هایی که به ناحیه آسیب‌دیده فشار وارد می‌کنند دوری کنید:

• از مسکن‌های بدون نسخه برای مدیریت درد و ناراحتی استفاده کنید.
• برای تسکین موقت درد، کمربند بپوشید.
• از کمپرس سرد یا گرم برای تسکین درد یا تورم استفاده کنید.
• وزن مناسبی داشته باشید و غذاهای پر فیبر را در رژیم غذایی خود بگنجانید تا از یبوست و زور زدن جلوگیری کنید.

۴. درمان فتق در طب سنتی

متخصصان طب سنتی برای درمان باد فتق، مصرف موارد زیر را (بدون زیاده‌روی) توصیه می‌کنند:

• سرکه سیب
• بابونه
• آب گرم
• جوش‌شیرین
• آب آلوئه‌ورا
• تخم شوید
• شیرین بیان

۵. برای بیماری فتق به چه دکتری مراجعه کنیم؟

برای بیماری فتق مراجعه به جراح عمومی توصیه می‌شود. جراحان عمومی در تشخیص و درمان بیماری‌هایی داخلی تخصص دارند و گزینه‌های درمانی مناسبی را ارائه می‌کنند. اگر نیاز به مشاوره قبل از جراحی دارید، با مراجعه به بخش مشاوره آنلاین سایت دکترتو می‌توانید با بهترین پزشکان سراسر کشور ارتباط برقرار کنید.

انواع فتق در مردان و زنان کدامند؟

طیف گسترده‌ای از این بیماری وجود دارد که در جدول زیر تعدادی از آن‌ها را قرار دادیم:

انواع فتق در مردان و زنان کدامند؟

۱. فتق اینگوینال یا فتق کشاله ران

فتق کشاله‌ی ران شایع‌ترین نوع فتق است که حدود ۷۰% فتق‌ها را تشکیل می‌دهد و گاهی اوقات با درد کشاله ران همراه است. این فتق زمانی رخ می‌دهد که روده از طریق یک نقطه‌ی ضعیف یا پارگی در دیواره‌ی تحتانی شکم به داخل کانال اینگوئینال (کانال مغبنی یا کشاله‌ی رانی) خارج شود.

لازم است بدانید که کانال اینگوئینال در کشاله‌ی ران قرار دارد. در مردان، کانال اینگوئینال جایی است که از طریق آن، طناب اسپرماتیک از شکم به کیسه‌ی بیضه عبور می‌کند. طناب اسپرماتیک بیضه‌ها را بالا نگه می‌دارد. در زنان، کانال اینگوئینال حاوی رباطی است که رحم را در جایگاهش نگه می‌دارد.

این نوع فتق در مردان شایع‌تر از زنان است. به این دلیل که بیضه‌ی یک مرد از طریق کانال اینگوئینال اندکی پس از تولد نزول پیدا می‌کند و کانال اندکی پس‌ازاین پروسه بسته خواهد شد. گاهی کانال به‌درستی بسته نمی‌شود و یک ناحیه‌ی ضعیف مستعد ابتلا به فتق، ایجاد می‌کند.

۲. فتق هیاتال

فتق هیاتال هنگامی رخ می‌دهد که بخشی از شکم از طریق دیافراگم به داخل قفسه‌ی سینه نفوذ کند. دیافراگم یک‌لایه‌ی عضلانی است که اندام‌های شکمی را از اندام‌های قفسه‌ی سینه، جدا می‌کند و با انقباض خود و کشیدن هوا به داخل ریه‌ها، به تنفس کمک می‌کند.
این نوع فتق در افرادی که بیش از ۵۰ سال سن دارند شایع‌تر است و بروز آن در کودکان به علت یک نقص مادرزادی در زمان تولد است. فتق هیاتال تقریبا همیشه باعث رفلاکس معده (نشت رو به عقب محتوای معده به مری) و ایجاد سوزش سر دل می‌شود.

۳. بیماری فتق ناف چیست؟

فتق نافی می‌تواند در کودکان و نوزادان زیر ۶ ماه رخ دهد. این اتفاق زمانی می‌افتد که روده‌ها از طریق دیواره‌ی شکم در نزدیکی ناف بیرون می‌زنند و برآمده می‌شوند. ممکن است در داخل ناف کودکتان یا اطراف آن، یک برآمدگی را مشاهده کنید، به‌خصوص هنگامی‌که فرزندتان گریه می‌کند.
فتق نافی تنها نوع فتق است که به دلیل قوی‌تر شدن عضلات دیواره‌ی شکم، اغلب تا یک‌سالگی به‌خودی‌خود بهبود می‌یابد. اگر تا یک‌سالگی برطرف نشود ممکن است برای اصلاح آن جراحی لازم باشد.

۴. فتق برشی

فتق برشی پس از جراحی شکمی ممکن است رخ دهد. روده از طریق محل برش یا بافت ضعیف شده‌ی اطراف آن بیرون می‌زند.

۵. بیماری فتق بیضه چیست؟

بیماری فتق بیضه که به عنوان فتق مغبنی با بیضه حبس‌شده نیز شناخته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که بیضه به دلیل فتق در کانال اینگوینال گیر می‌کند. اگر به موقع از طریق جراحی درمان نشود، می‌تواند علت درد بیضه ها، درد شدید، تورم و آسیب احتمالی به کیسه بیضه باشد.

عوارض بیماری فتق چیست؟

در صورت عدم درمان، فتق بزرگ‌تر و دردناک‌تر می‌شود. بخشی از روده می‌تواند در دیواره‌ی شکم به دام بیافتد و باعث انسداد روده، درد شدید، تهوع یا یبوست شود. فتق درمان‌نشده می‌تواند فشار زیادی بر روی بافت‌های اطراف ایجاد کند و باعث تورم و درد ناحیه‌ی اطراف شود.
اگر بخشی از روده که به دام افتاده است، خون کافی دریافت نکند اختناق و خفگی رخ می‌دهد و منجر به مرگ یا عفونت بافت روده می‌شود. فتقی که دچار خفگی شده باشد، تهدیدکننده‌ی حیات است و نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد.

عوارض فتق در بارداری

در بارداری، فتق می‌تواند خطراتی مانند احساس ناراحتی، درد دور ناف در بارداری و سختی زیاد در فعالیت‌های روزانه را ایجاد کند. جراحی ممکن است تا پس از زایمان به تعویق بیفتد تا خطرات برای مادر و نوزاد به حداقل برسد.

روش پیشگیری از بیماری فتق چیست؟

نمی‌توان همیشه از ضعف عضلانی که باعث ایجاد فتق می‌شود جلوگیری کرد اما می‌توان میزان فشار روی بدن را کاهش داد. این کار ممکن است در جلوگیری از ایجاد یا بدتر شدن فتق، کمک کند.
نکات پیشگیرانه عبارتند از:

• ترک سیگار
• مراجعه به پزشک در زمان بیماری، برای جلوگیری از ایجاد سرفه‌ی مداوم
• حفظ وزن بدنی سالم
• اجتناب از زور زدن در هنگام دفع مدفوع یا ادرار کردن
• اجتناب از بلند کردن اجسامی که برایتان بیش‌ازحد سنگین هستند.